Νησιωτικοί υγρότοποι της Ελλάδας

Το Έλος Ποταμού Μαλίων βρίσκεται περίπου 2,4 χιλιόμετρα βορειοανατολικά από τον ομώνυμο οικισμό, στο Δήμο Χερσονήσου. Συμπεριλαμβάνεται στην εθνική απογραφή με κωδικό GR431396000 και ονομασία "Έλος Παλιάς Μάλιας" (Ζαλίδης & Μαντζαβέλλας 1994). Η δημιουργία του χρονολογείται στο 6400 π.Χ. (Dalongeville 2001). Πρόκειται για ένα σύστημα που περιλαμβάνει στο μεγαλύτερο μέρος του ένα έλος υφάλμυρου νερού. Η τροφοδοσία του γίνεται από καρστικές πηγές και το νερό του έλους καταλήγει στη θάλασσα μέσω ενός ρύακα στο βόρειο τμήμα. Αναπόσπαστα τμήματα του υγρότοπου, που όμως δεν συμπεριλαμβάνονται στην οριοθέτηση είναι η αμμώδης παραλία που κατά τόπους σχηματίζει εμβρυακές ή/και σχηματισμένες θίνες καθώς και ένα μεταβατικό αμμοθινικό τμήμα στα ανατολικά με σκληρόφυλλη βλάστηση. Η υπόλοιπη περιοχή περιμετρικά καλύπτεται από καλλιέργειες ενώ υπάρχουν και τουριστικές υποδομές, κυρίως στο δυτικό παράκτιο τμήμα. Μέσα στην υγροτοπική έκταση υπάρχουν στραγγιστικά κανάλια και η περιοχή καλλιεργούνταν το 1945. Έκτοτε οι καλλιέργειες εγκαταλείφτηκαν και ο υγρότοπος ανέκαμψε, καταλάμβανε δε τη μεγαλύτερη έκταση τη δεκαετία του 90’ (Παραγκαμιάν και συν. 2010β). Στο κέντρο του υγρότοπου υπάρχουν τα ερείπια παλαιοχριστιανικής Βασιλικής και ένας ρωμαϊκός τάφος ενώ σε κοντινή απόσταση στα ανατολικά βρίσκεται το Μινωικό ανάκτορο των Μαλίων. Απαντώνται οι οικότοποι 72Α0 - Καλαμώνες, 1410 - Μεσογειακά αλίπεδα (Juncetalia maritimi) και 2120 - Κινούμενες θίνες της ακτογραμμής με Ammophila arenaria (λευκές θίνες) ενώ στο γειτνιάζον ανατολικό τμήμα απαντάται ο οικότοπος 2260 - Θίνες με βλάστηση σκληρόφυλλων θάμνων (Cisto-Lavenduletalia). Η κυρίαρχη βλάστηση είναι υπερυδατική με καλάμια (Phragmites australis) και δευτερευόντος βούρλα (Juncus spp.) ενώ σημαντική είναι η παρουσία ενός πληθυσμού της σπάνιας, για την Κρήτη, ορχιδέας Anacamptis palustris. Όσο αφορά την πανίδα, στα στενά όρια του υγρότοπου έχουν καταγραφεί 77 είδη πουλιών ενώ στην ευρύτερη περιοχή ο αριθμός προσεγγίζει τα 145, καταδεικνύοντας ότι ο υγρότοπος αποτελεί σημαντική περιοχή ξεκούρασης και ανεφοδιασμού για τα μεταναστευτικά πουλιά. Αν και το έλος Ποταμού Μαλίων προστατεύεται από αρχαιολογικό καθεστώς και βρίσκεται σε αρκετά καλή κατάσταση, οι πιέσεις που ασκούνται κυρίως τους θερινούς μήνες είναι σημαντικές. Στο βόρειο τμήμα παράλληλα με τη θάλασσα διέρχεται δρόμος που έχει καταστρέψει τις αμμοθίνες και σε αυτό συμβάλλουν οι λουόμενοι που ποδοπατούν τις εναπομείναντες θίνες. Επίσης, οι καλλιέργειες περιμετρικά πιέζουν τα υγροτοπικά τμήματα ενώ υπαρκτός είναι ο κίνδυνος ευτροφικών συνθηκών λόγω των λιπασμάτων με αποτέλεσμα την υπερανάπτυξη των καλαμιών και την μεταβολή των οικολογικών λειτουργιών του υγρότοπου. Ωστόσο, είναι θετική η δραστηριοποίηση του Δήμου Χερσονήσου προς την κατεύθυνση της προστασίας και ανάδειξης του υγρότοπου. Ο υγρότοπος βρίσκεται στην Α’ Αρχαιολογική Ζώνη Μαλίων (ΦΕΚ 699/Β/5-6-2001) ενώ η περιοχή έχει κηρυχθεί Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους (ΦΕΚ 28/Β/26-1-1982). [Επίσκεψη για την απογραφή: Κ. Παραγκαμιάν & Θ. Γιαννακάκης 25.07.2008].