Νησιωτικοί υγρότοποι της Ελλάδας

Η Χορταρολίμνη ή Χορτατού εντοπίζεται στο ανατολικό τμήμα της Λήμνου, πολύ κοντά στην Αλυκή και την Ασπρολίμνη συνιστώντας έτσι ένα εκτεταμένο δίκτυο πολύ σημαντικών υγρότοπων με πολύ υψηλό βαθμό φυσικότητας. Έχει καταγραφεί ως υγρότοπος από το ΕΚΒΥ με κωδικό GR411322000 και όνομα «Έλος Χορταρολίμνη ή Χορτάτου» (Ζαλίδης & Μαντζαβέλλας 1994) και περιλαμβάνεται στην απογραφή του WWF Ελλάς για τους υγρότοπους του Αιγαίου (Κατσαδωράκης & Παραγκαμιάν 2007). Πρόκειται για ένα εκτεταμένο αβαθές παράκτιο έλος που διαφοροποιείται σημαντικά ως προς την αλατότητα σε σχέση με τις άλλες δύο λίμνες. Η Χορταρολίμνη τροφοδοτείται με νερό μέσω μικρών ρεμάτων ενώ η παρουσία ενός σχετικά μεγάλου αμμοθινικού μετώπου προς την παραλία και η ύπαρξη του ακρωτηρίου Κέρους που παρεμποδίζει τους έντονους κυματισμούς, αποτρέπει την έντονη υφαλμύρωση των νερών του έλους (Κιλικίδης και συν. 1992α). Περιμετρικά του υγρότοπου υπάρχουν καλλιέργειες ενώ στα ανατολικά και μέχρι τη θάλασσα αναπτύσσονται αμμοθίνες πλάτους έως και 1χλμ όπου συμπεριλαμβάνονται στην οριοθέτηση του υγρότοπου μιας και ανάμεσα τους υπάρχουν κοιλότητες που συγκρατούν νερό. Το έλος διατηρεί έντονη υγροτοπική βλάστηση για όσο διάστημα έχει νερό (μέσα φθινοπώρου -μέσα καλοκαιριού) ενώ η περιοχή χρησιμοποιείται ως βοσκότοπος τους θερινούς μήνες. Έντονες επίσης είναι οι πιέσεις για χρήση εκτάσεων του υγρότοπου για καλλιέργειες (Παπαγρηγορίου και συν. 2001). Φαίνεται μάλιστα από δορυφορικές εικόνες, ότι στο παρελθόν είχαν γίνει προσπάθειες για αποστράγγιση της περιοχής. Σήμερα, ένα αποστραγγιστικό κανάλι καταλήγει στη θάλασσα συνδράμοντας έτσι στην απορροή των υδάτων και το στέγνωμα της λίμνης το καλοκαίρι. Η Χορταρολίμνη επίσης έχει χρησιμοποιηθεί ως πεδίο βολής για στρατιωτικές ασκήσεις στο παρελθόν ενώ στα όρια του υγρότοπου αναφέρονται εκχερσώσεις, απόρριψη σκουπιδιών και κίνηση τροχοφόρων (Κιλικίδης και συν. 1992α, Ζόγκαρης 1995). Στην ευρύτερη περιοχή, η βασικότερη χρήση γης είναι η γεωργία και υπάρχουν πολλά πηγάδια, γεγονός που έχει οδηγήσει σε υπεράντληση των υπόγειων νερών και σχετική υφαλμύρωση (Παπαγρηγορίου και συν. 2001). Η σημαντικότερη ωστόσο πίεση που δέχεται η περιοχή είναι στην παραλία όπου έχει διανοιχθεί παράνομος δρόμος καταστρέφοντας τις αμμοθίνες. Στα βόρεια της παραλίας του Κέρους έχει κατασκευαστεί ένα κέντρο ενημέρωσης που πλέον όμως δεν χρησιμοποιείται ενώ η περιοχή προσελκύει τουρίστες και αθλητές surfing. Στην παραλία είχε κατασκευαστεί υπερυψωμένος πεζοδιάδρομος για την προστασία των θινών , σήμερα όμως είναι μερικώς κατεστραμμένος καταστραφεί και συνιστά ρύπο. Επιπλέον, μικροί διάδρομοι έχουν ανοιχτεί προς τη θάλασσα καταστρέφοντας τις θίνες. Το 1989, η Χορταρολίμνη μαζί με την Αλυκή παραχωρήθηκαν στην εταιρεία Ελληνικές Αλυκές Α.Ε.(ΦΕΚ 282/Β/20.04.1989) με σκοπό την εκμετάλλευση τους για παραγωγή άλατος, χωρίς ωστόσο να έχει σημειωθεί κάποια εξέλιξη από τότε. Στην οριοθετημένη υγροτοπική έκταση αναπτύσσονται αρκετοί τύποι οικότοπων εκ των οποίων οι περισσότεροι παρουσιάζουν εξαιρετικό βαθμό αντιπροσωπευτικότητας (Dafis et al. 1996, Παπαγρηγορίου και συν. 2001). Όσο αφορά τη βλάστηση, οι Panitsa et al. (2003) αναφέρουν 16 είδη καταγεγραμμένα σε σταθμό στη βορειοανατολική πλευρά της λίμνης ενώ σε προηγούμενη μελέτη αναφέρονται 3 είδη στην περιοχή της Χορταρολίμνης, 29 είδη στις θίνες σκληρόφυλλων θαμνώνων και 15 είδη στην ευρύτερη περιοχή των αμμοθινών (Τρούμπης και συν. 1995). Η πανίδα της περιοχής είναι αξιοσημείωτη και περιλαμβάνει 3 είδη αμφιβίων, 9 είδη ερπετών, 3 θηλαστικά και 116 είδη πουλιών (22 με παρουσία όλο το χρόνο και 23 αναπαράγονται) (Τρούμπης και συν. 1995, Παπαγρηγορίου και συν. 2001). Ειδικά η ορνιθοπανίδα της περιοχής έχει μελετηθεί πιο συστηματικά (Δημαλέξης 2008, Κακαλής 2009). Αξίζει να αναφερθεί ότι η Λήμνος είναι το μοναδικό νησί στο Αιγαίο που διατηρεί έναν εύρωστο και βιώσιμο πληθυσμό του Κιρκινεζίου (Falco naumanni) ενώ ειδικά στην ευρύτερη περιοχή του συστήματος Αλυκή-Ασπρολίμνη-Χορταρολίμνη αναπαράγεται το 50% του πληθυσμού αυτού. Επίσης, αρκετά είδη υδρόβιων ειδών διατηρούν στην περιοχή πληθυσμούς που αντιστοιχούν στο 10 με 20 % του εθνικού πληθυσμού. Ιδιαίτερα για τη περίπτωση της Καστανόπαπιας (Tadorna ferruginea) και της Πετροτριλίδας (Burhinus oedicnemus) το ποσοστό αυτό είναι ακόμη μεγαλύτερο. Ο υγρότοπος βρίσκεται εντός των ορίων περιοχής που έχει χαρακτηριστεί ως Ειδική Ζώνη Διατήρησης (GR4110001), Ζώνη Ειδικής Προστασίας (GR4110006) και Καταφύγιο Άγριας Ζωής (Κ203) ενώ τμήμα του προστατεύεται από αρχαιολογικό καθεστώς (ΦΕΚ 1414/Β/2001). Επιπλέον, το σύνολο της λίμνης βρίσκεται μέσα στις ζώνες Α2 και Β του εγκεκριμένου ΣΧ.Ο.Ο.Α.Π. του Δήμου Μούδρου (ΦΕΚ 633/ΑΑΠ/2010). Η ειδική περιβαλλοντική μελέτη (Παπαγρηγορίου και συν. 2001) καταλήγει σε ένα σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος και προτείνει τον χαρακτηρισμό του συστήματος Αλυκή-Ασπρολίμνη-Χορταρολίμνη ως Εθνικό Πάρκο Υγρότοπων Λήμνου. Δυστυχώς μέχρι σήμερα δεν έχει προχωρήσει η θεσμοθέτηση της περιοχής. [Επισκέψεις για την απογραφή: Ν. Παναγιώτου 3/2004, Γ. Κατσαδωράκης 2/2008, Θ. Γιαννακάκης & Α. Καρδαμάκη 4/2011].