Νησιωτικοί υγρότοποι της Ελλάδας

Ο υγρότοπος του Αλμυρού Ηρακλείου βρίσκεται στο Δήμο Μαλεβιζίου, περίπου 1,5 χιλιόμετρα βορειοδυτικά από το κέντρο του Γαζίου. Έχει καταγραφεί ως υγρότοπος και από το ΕΚΒΥ με κωδικό GR431389000 και ονομασία «Τεχνητή λίμνη Αλμυρού» (Ζαλίδης & Μαντζαβέλλας 1994). Πρόκειται για ένα ετερογενές υγροτοπικό σύστημα που τροφοδοτείται από δύο υπόγειους υδροφόρους ορίζοντες. Το νερό εκφορτίζεται στη θέση «Μάτι» μέσα από καρστική πηγή με παροχές που κυμαίνονται από 3,5 μέχρι 50 κ.μ. ανά δευτερόλεπτο (240x106 κ.μ./έτος; Μυλωνάς και συν. 2000β, Κοκολάκης 2007) και μεταβαλλόμενη αλατότητα ανά εποχή. Στην περιοχή της εκφόρτισης δημιουργείται μια λίμνη όπου στο πέρασμα των χρόνων έχει δεχτεί σημαντικές τροποποιήσεις. Αρχικά υπήρχαν υδρόμυλοι ενώ το 1977 ανυψώθηκε το φράγμα με σκοπό την ελάττωση της αλατότητας των νερών λόγω υδροστατικής πίεσης, το οποίο βέβαια δεν συνέβη. Στο σημείο αυτό έχει γίνει τροποποίηση της κοίτης ενώ στη συνέχεια το νερό ακολουθεί μια σταθερή κοίτη και κατά τόπους σχηματίζονται αλμυρόβαλτοι, εποχικά λιμνία, καλαμιώνες και τελικά εκβάλει στη θάλασσα. Ωστόσο μετά το 1968 έχουν γίνει σημαντικές παρεμβάσεις που έχουν αλλάξει τα υδρολογικά χαρακτηριστικά του υγρότοπου και έχουν υποβαθμίσει σημαντικά την περιοχή. Λίγο βορειότερα από τον Αλμυρό, στα Λινοπεράματα, κατασκευάστηκε εργοστάσιο της ΔΕΗ και για την ψύξη των μηχανών διανοίχθηκε κανάλι που παίρνει περίπου το 1/3 των νερών. Οι μεγάλες υγροτοπικές εκτάσεις στην εκβολή επιχωματώθηκαν και κατασκευάστηκαν ξενοδοχειακές μονάδες ενώ κάθετα στο ποτάμι διανοίχθηκε η εθνική οδός. Επίσης υπάρχουν σημαντικές επεκτάσεις καλλιεργειών εις βάρος του υγρότοπου και τελικά ο υγρότοπος σήμερα έχει απολέσει πάνω από το 40% των εκτάσεων του (Πουρσανίδης και συν. 2012). Τέλος, έχουν γίνει πολλές προσπάθειες για αξιοποίηση των νερών του Αλμυρού. Υπάρχει πλήθος μελετών που προσπαθούν να εξηγήσουν τον μηχανισμό υφαλμύρωσης των νερών (βιβλιογραφική ανασκόπηση από Γιάνναρου 2009) ενώ το 2008 κατασκευάστηκε μονάδα αφαλάτωσης με δυνατότητα παραγωγής 1000 κ.μ./ημέρα πόσιμου νερού. Στον υγρότοπο αλλά και στην ευρύτερη περιοχή απαντώνται 21 διαφορετικοί τύποι οικότοπων (περίπου το 1/4 των οικότοπων που απαντώνται στην Κρήτη, Μυλωνάς και συν. 2000β). Δίπλα στην όχθη του ποταμού αναπτύσσονται καλαμώνες με Phragites australis και Arundo donax (οικότοπος 72Α0) και μαζί με τα αρμυρίκια (Tamarix parviflora, οικότοπος 92D0) αποτελούν σημαντικά ενδιαιτήματα για την ορνιθοπανίδα. Επιπλέον στον υγρότοπο απαντώνται αυτοφυείς συστάδες με φοίνικες του Θεόφραστου (Phoenix theophrastii – οικότοπος 9370*). Στον Αλμυρό και τις όμορες περιοχές έχουν καταγραφεί  11 είδη θηλαστικών, 206 είδη πουλιών, 6 είδη ερπετών και τα 3 είδη αμφιβίων της Κρήτης και τουλάχιστον 4 είδη ψαριών (Μυλωνάς και συν. 2000β, Economou et al. 2007). Ο υγρότοπος φιλοξενούσε στο παρελθόν μεγάλους πληθυσμούς από ποταμοχελώνες (Mauremys rivulata ), ωστόσο σήμερα ο πληθυσμός τους είναι μειωμένος, γεγονός που αποδίδεται στην υποβάθμιση των ενδιαιτημάτων και την αλιεία (ψάρεμα με κιούρτους). Τα ασπόνδυλα είναι πολύ λίγο μελετημένα και νέες μελέτες αποκαλύπτουν νέες αναφορές για την Κρήτη (Ασπραδάκη 2013, Κανιαδάκη 2013). Σχεδόν ολόκληρη η οριοθετημένη περιοχή (εκτός από το κανάλι που πηγαίνει στη ΔΕΗ) βρίσκεται εντός των ορίων του Καταφυγίου Άγριας Ζωής «Αλμυρού Ποταμού-Κέρης» (ΦΕΚ 680/Β/2002). [Επίσκεψη για την απογραφή: Κ. Παραγκαμιάν & Θ. Γιαννακάκης 23.04.2008].